Lügatta: kula nisbet edildiğinde: öncesi ve benzeri olmadan bir vasıta ile icat etmek. Mevla’ya nisbet edildiğinde: öncesi ve benzeri olmadan vasıtasız icat etmek.[1]
Istılahta: iki çeşittir. Heva ve dalalet bidatı: Allah ve Rasülünün emirlerine muhalefet olandır. Zemmi ve inkarı gerektirir. Memduh olan: Allah ve Rasululun teşvik ettikleri dairesinde olanlar.[2]
İkili taksim, İmamı Şafi, Nevevi, İbn Recep hanbeli, İbn Hacer askalani, ibn hacer heytemi gibi birçok selef ve halefin ekserinin ifadelerinde açıkça belirtilmiştir. Genellikle de bidatı hasene ve seyyie diye ifade edilmiştir. Hasene, dinde aslı olanlar için kullanılmış, seyyie de dinde aslı olmayanlar için kullanılmıştır. Hadislerde geçen bidat kelimesi ile de dinde aslı olmayanların kast edildiğini açıkça ifade etmişlerdir.[3]
Efendimiz zamanında olmayan her şeyi bidat olarak kabul etmek;
Efendimizin bütün mubahları, mendupları tek tek söylediği veya yaptığını iddia etmektir.
Kuranın ceminin, çoğaltılmasının, Raşit halifelerin sünnetine sarılmanın, teravih namazını cemaatle kılmayı adet haline getirmenin, Cuma namazındaki ikinci ezanın, Sahabenin bidat işlediğinin, hutbedeki adaletle ilgili ayetin, minarenin varlığının, ilimlerin tasnif edilmesinin, ayet ve hadiste olmayan kelami delillerin, ilimlerdeki kavramların, medreselerin inşa edilmesinin… bidat olduğunu söylemektir.
Öyleyse ulemanın yaptığı gibi bidatler türüne yerine göre hukum kazanır. Bazıları vacip bazıları mendup bazıları haram bazıları mekruh bazıları da mubahtır.
Bu durum da her “muhdes/sonradan ortaya çıkan şey”in bidat olmadığı demektir. Bunun ayette de hadiste de bir çok delili vardır.
وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاءَ رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ
من جاء بالحسنة فله عشر أمثالها
من سن سنة حسنة…..، عليكم بسنتي……
Mesbuk uygulamasını ilk Muaz b. Cebel (r.a) yaptı, Efendimiz قد سن لكم معاذ فهاكذا فاصنعوا buyurdular.
kavme duasını ilk Rifaa b. Rafi yapmış Efendimiz onu müjdelemiştir.
Bu deliller, aksine dair olan ifadelerin mutlak olmadığının delilidir. Zaten bazı hadisler de mukayyed olarak gelmiştir.
من أحدث في أمرنا هذا ما ليس منه فهو رد.
من عمل عملا ليس عليه أمرنا فهو رد.
[1] Ragıb İsfehani, Müfredatul Kuran.
[2] İbnül Esir, en nihaye fi garibil hadis.
[3] İkili taksimi kabul etmeyenler, (Şatibi ve İmamı rabbani gibi) Ulemanın hasene dediklerini ya maslahatı mursele kapsamında ya da sünnet kapsamında değerlendirmişler.
ŞEHÎDİM 